Openhartcirkels

Open-Hart-Cirkels
Een krachtig liefdevol antwoord

Families en jongeren die vastlopen in de zorg, bieden we een vrijwillig alternatief aan. We organiseren met hen Open-Hart-Cirkels, waarop iedereen die geraakt is, uitgenodigd wordt om te spreken vanuit het hart. De Open-Hart-Cirkels  zijn gebaseerd op de inzichten die verworven werden in het project positieve heroriëntering binnen de jeugdzorg Vlaanderen. www.vzw-oranjehuis.be. Van daaruit wordt samen met allen die betrokken zijn een weg uitgestippeld. Een traject dat een alternatief is en/of een perspectief brengt in de psychische zorg. Eenieder die geraakt wordt door de situatie kan ons opbellen en wij gaan onmiddellijk samen aan de slag. We zijn rechtstreeks toegankelijk, met andere woorden, het gezin of de rechtstreekse betrokkenen bellen ons zelf op.

We geven een voorbeeld van een traject dat in 2015 gestart werd en waar het gezin het lot terug in eigen handen nam.

We worden gecontacteerd door een moeder van een 17-jarige zoon Thijs. Hij verbleef gedurende een tiental maanden in de jeugdpsychiatrie. In een eerste instelling vier maanden, en zes maanden in een tweede. Omdat Thijs het opnieuw zeer moeilijk heeft en verward is klopt de familie wanhopig bij Re-Member aan. Wij nodigen Thijs, zijn moeder en vader uit voor een Open-Hart-Cirkel . Tijdens deze cirkel wordt iedereen uitgenodigd om vanuit het hart en in waarheid te spreken. De cirkels verlopen in het begin volgens een bepaald schema, waarbij iedereen aan het woord komt en kan spreken over: waarover het voor hem of haar gaat, hoe men door het gebeuren geraakt wordt, spreekt over zijn angsten, verdriet, zijn liefde enz… en wat daarin de eigen verantwoordelijkheid is. Als iedereen ruimschoots aan het woord gekomen is wordt de dialoog geopend en wordt er samen gezocht naar een aanpak en actie.

De basis van deze Open-Hart-Cirkels  is de gelijkwaardigheid en de menselijke ontmoeting. Veelal vormt dit de basis van een nieuw en hoopvol traject.

Voor Thijs betekende dit een nieuwe start. Samen met zijn moeder en vader beslisten ze niet terug te gaan naar de residentiële psychiatrie, maar het lot in eigen handen te nemen ondanks zijn verwardheid. Ze namen contact met zijn school en vroegen thuisonderwijs aan om via de midden jury zijn diploma van middelbaar onderwijs te behalen. Thuiszorgorganisatie “Solidariteit voor het gezin” kwam 25 uren per week aan huis gedurende enkele maanden, en ondersteunde hen in de moeilijke momenten. Hij volgde , samen met zijn moeder, wekelijks een sessie bij een psycholoog. De medicatie werd in samenspraak met zijn psychiater stilaan afgebouwd. Met Re-Member werd de afspraak gemaakt dat er nog telefonisch contact zou zijn gedurende de eerste maanden en zij altijd een Open-Hart-Cirkel konden aanvragen, wanneer nodig.

Resultaat:

Thijs behaalde via de middenjury zijn diploma middelbaar onderwijs, en studeert nu in het hoger onderwijs!

Door de open dialoog en de warmte van de ontmoeting en de positieve energie in de cirkel heeft de familie de kracht en de mogelijkheid gekregen om in moeilijke momenten die er nog zijn open met elkaar te spreken en de angst bespreekbaar te maken. Thijs en zijn familie hebben weer vat op de eigen situatie. Re-Member heeft er twee enthousiaste medewerkers bij, die het project steunen.

Voor een concrete uitwerking van onze uitgangspunten inspireerden we ons op het Columbusproject en Positieve heroriëntering. Het Columbusproject startte zeven jaar geleden om de instroom in de bijzondere jeugdzorg te verminderen, door een directe en nabije aanwezigheid in tijden van crisis en machteloosheid. In 2015 erkende minister Vandeurzen 25 organisaties in de jeugdzorg om deze visie te implementeren . De instroom in de jeugdzorg werd bij 2.500 aangemelde jongeren en hun context met 75% gereduceerd (cijfers Agentschap Jongerenwelzijn).

We vinden ook hier dezelfde uitgangspunten:

• Directe en zeer nabije omgang met ieder die geraakt wordt.
• Dialoog in gelijkwaardigheid en in waarheid.
• Samen op zoek gaan met diegene die geraakt wordt met zijn of haar familie.
• Luisteren vanuit het hart.
• De taal is geïnspireerd door een visie die het leven ziet als een dynamische en energetische stroom waar we ‘ja’ tegen het leven zeggen.
• Een liefdevolle benadering staat centraal.

Deze benadering houdt volgende stappen in:

• Er zijn wanneer er een vraag komt naar ondersteuning. Vanuit een diepe betrokkenheid, proberen we rust en kalmte te brengen.
• Samen de zoektocht starten naar antwoorden, begint met te luisteren met een open hart naar de pijn en het verlangen van iedereen die geraakt is door het probleem. We laten ons raken door wat er gebracht wordt vanuit onze eigen kwetsbaarheid en nederige opstelling. We komen er niet als een expert die oplossingen op zak heeft. We starten, indien mogelijk, met de direct betrokkenen in een Open-Hart-Cirkel. In een aantal situaties is de pijn te diep om onmiddellijk met een Open-Hart-Cirkel  te starten. Eén gemotiveerd familielid is voldoende om te starten en naar een openhartcirkel te groeien.
• In de openhartcirkel vertrekken we van de huidige situatie waarbij we de emoties aan bod laten komen. Vanuit deze openheid kunnen de angst, chaos, ontgoocheling en eventueel woede bespreekbaar worden. De emoties geven de energie tot verandering, die groeit uit het formuleren van eigen verantwoordelijkheid, en inzet van iedereen die noodzakelijk is voor de aanpak van het probleem. ( herstelacties zijn hier meestal zeer nuttig en/of noodzakelijk)
• Een Open-Hart-Cirkel ontstaat niet op een dag. Het is een samen zoeken naar wat ieders verantwoordelijkheid, opdracht en engagement kan zijn in deze moeilijke situatie, het ontwerpen van een concreet programma. Dit wordt opgevolgd door de familie onder externe begeleiding. De familie kan daardoor haar eigen lot in handen nemen.
• Opbouwen van een geëngageerd vrijwilligersnetwerk. Bestaande hulpverlening contacteren en aanspreken en afstemmen. Mogelijks de bredere familie betrekken. Hier is de vorming en opleiding van een hulpverleningsnetwerk dat op dezelfde manier naar psychisch kwetsbaar zijn kijkt, moeilijk maar noodzakelijk;
• Op zoek gaan naar psychologische ondersteuning. Hierbij is het belangrijk dat gestart wordt van het verlangen en de vraag van de persoon in kwestie.
• Medische ondersteuning. Betrekken van een huisarts en/of psychiater is in een aantal gevallen wenselijk. Niet ieder psychiater is geschikt en bereid om in een dergelijk zoekproces te stappen. We zoeken dan een psychiater die in staat is op basis van gelijkwaardigheid deel te nemen aan dit project. Soms zal een beperkte en goed gedoseerde medicatie bij stap één al aangewezen zijn.
• Bereikbaarheid en ondersteuningsmogelijkheden bieden, na crisis en zelfs na het doorlopen van een eerste programma, zijn belangrijk.
• We ontwikkelden bovenstaande aanpak (op vrijwillige basis) voor jongeren en jongvolwassenen met een psychosociale vraagstelling. Er zijn projecten met opvallend gelijke uitgangspunten die ondertussen bewezen hebben dat bijvoorbeeld psychose op een heel andere manier kan aangepakt worden met een zeer bevredigend resultaat: bijv.: Dr. Psychiater Jurgen Cornelis, hoofd Spoedeisende Hulp Amsterdam.

  En ook Soteria (Nederland, Duitsland, Zwitserland) en Seikkula (Open Dialogue) in Lapland, Europa en de Verenigde Staten van Amerika. Dit is gebaseerd op de open dialoog en het gedachtengoed van “The Optimal Healing Environment”. Zolang er geen psychiaters gevonden worden die in een gelijkwaardige dialoog met iedereen willen meegaan, zal de aanpak van Seikkula moeilijk aanslaan in Vlaanderen.

Hoe kan dit proces succesvol zijn?

We zien twee kernelementen: een duidelijke visie op leven en zorg, en de uitbouw van netwerken.

Visie

• Het ontwikkelen van een visie die ‘JA’ zegt tegen het leven. Het leven is als een woelige storm die op ons afkomt. Dit aanvaarden en leren mee omgaan, vraagt een positieve ingesteldheid. Vermijden om een taal van het lijden te spreken, waarbij de oorzaak van het lijden bij de anderen gelegd wordt en vooral gesproken wordt vanuit een slachtofferschap.

Wij willen de taal van de liefde spreken, een taal die kansen en mogelijkheden biedt om te verbinden.

• Een andere benadering van crisis. Een persoon in crisis mag niet alleen gelaten worden. Een liefdevolle aanwezigheid is van cruciaal belang. Daarmee bedoelen we in eerste instantie de rust behouden en niet handelen uit angst en beheersingsdrang.
• Eigen kwetsbaarheid als persoon en sector durven zien en er samen antwoorden voor zoeken. Werken aan vooroordelen en beeldvorming bij uzelf en de ander. We hebben mensen nodig die durven een diagnose en opname in vraag stellen en als deze nodig is, op zoek gaan naar een liefdevolle en betrokken omgeving. Die nadenken over eigen ethiek en waarden. Een ethiek waarbij wijsheid, spreken in waarheid, menselijkheid, een spirituele ingesteldheid die ons concreet bestaan overstijgt, aan de basis ligt van dit alles. Het beoefenen en het zich eigen maken van de deugden zoals beschreven in de positieve psychologie en de eeuwenoude religiën zijn hier van groot belang. Alleen getrainde medewerkers kunnen dit aan. Vorming van medewerkers en vrijwilligers in deze levenshouding is erg belangrijk… .
• Een psychisch probleem heb je niet alleen. Het installeren van een herstelactie voor allen die betrokken zijn bij de ontwikkeling van het probleem is erg aangewezen. Door van bij het begin allen die geraakt zijn door het probleem te betrekken kan herstel geïnstalleerd worden. Hierbij wordt vertrokken van de feiten, het geraakt zijn, wat doet dit met ons allen, wat is de verantwoordelijkheid van iedereen en wat kan de inzet zijn om tot een oplossing te komen. We verwijzen naar de opleiding hergo-moderator (herstelgerichtsgroepsoverleg) georganiseerd door de vzw Oranjehuis, vormingscentrum Ligand en de Instroom.

Netwerkvorming:

Bij dit proces is nood aan diverse netwerken:

• • Een familiaal netwerk. Dit vraagt heel veel inspanning omdat de familie ook geraakt wordt door de pijn, de angst en de ontgoocheling. Het heropbouwen en herstellen van de familierelaties, waarbij de jongere of jongvolwassene betrokken is, vraagt een grote inzet en ervaring in het omgaan met breuken en stukgeslagen familiebanden.
  • Een maatschappelijk-sociaal netwerk i.f.v; scholen, werkgelegenheid, … dit om de stigmatiserende, neerhalende beweging om te buigen. Er kan contact gezocht worden met werkgevers of instanties die werknemers met psychische problemen de kans geven om zo vlug mogelijk weer aan het werk te gaan. Ook met instanties die in scholen werken om problemen op relationeel en psychisch vlak aan te pakken. Bv.: LIGAND.
  • Een professioneel netwerk waar vanuit een gedeelde visie samengewerkt wordt. We houden hier rekening met bestaande organisaties die willen meewerken (bv.: huisartsen, psychiaters, CGG, CAW, buddywerking, …).

Maar we gaan ook op zoek naar alternatieve therapieën die het noodzakelijke verbindingsproces kunnen faciliteren. Familieopstellingen: (cfr. Hellinger, Nagy) waar intergenerationele pijn aan het licht wordt gebracht, en hiermee gewerkt wordt. Sofrologie, psychologische en therapeutische begeleiding, ouder-kind weekends, Buitenbeeld vzw Stappen, De Heerlijkheid van Heule, de Energiekliniek, Perennis, Liganta Forto (ervaringstrajecten en vuurloop), Ann Michiels met Sensitief, Agape (ceremonies, danstherapie …), GTB (gespecialiseerde trajectbepalings- en begeleidingsdienst) tewerkstelling voor personen met een arbeidsbeperking enz… .

• • • Het inbrengen van de spirituele dimensie is voor mensen die worstelen met existentiële levensvragen zeer belangrijk. Openstaan voor de beleving en visie over het bestaan van het onzichtbare, in ontmoeting gaan met mensen die aan deze dimensie raken, zijn basishoudingen.

Tot slot:

We zijn in 2017 gestart met 25 trajecten, met steun van de Vlaamse Overheid, rond psychische kwetsbaarheid, verontrusting en maatschappelijke noodzaak vanuit de visie en aanpak die hier toegelicht werd.

Vanaf 1 mei 2018 tot 30 april 2019 loopt het experiment ‘Psychische kwetsbaarheid’ : een andere aanpak, op initiatief van Re-Member en (financieel) ondersteund door de Vlaamse Overheid (Agentschap Jongerenwelzijn, 2018).

In samenwerking met de partner- organisaties zal Re-Member trajecten opnemen.

Antwerpen Wingerdbloei

Antwerpen De Touter

Mechelen Emmaüs

Leuven-Brussel De wissel – Minor Dakor

Gent-Eeklo Columbus (Oranjehuis)

Kortrijk Re-Member

Kortrijk Columbus (Oranjehuis)    

Oudenaarde Re-Member

   

VZW Re-Member coördineert het geheel.

We zijn ervan overtuigd dat minstens 30% van de jongeren in de jeugdpsychiatrie er niet thuis horen. Existentiële vragen worden veel te snel gepsychiatriseerd. We gaan daarin op zoek naar verbinding tussen jeugdzorg en geestelijke gezondheidszorg. We willen aan het project een praktische evidentie geven.

In een gelijkwaardig dialoog en vanuit de overtuiging dat als we de handen in elkaar kunnen slaan we een steen kunnen verleggen, niet zomaar een steen, maar een hoeksteen van onze beider zorg.

Willy Vandamme

Het Re-member team