Handvest
voor een psychische zorg in evenwicht door liefdevolle betrokkenheid
Situering
België blijft wereldwijd koploper in het opnemen van patiënten in psychiatrische instellingen. Naar aanleiding van ernstige bedenkingen bij de huidige psychiatrische zorg² werd in februari 2014 een groep gestart bestaande uit ouders en een jongvolwassene, hulpverleners en verantwoordelijken die in de welzijnssector werkzaam zijn. Allen bekommerd op zoek naar antwoorden op existentiële levensvragen, overtuigd dat je een psychisch probleem nooit alleen kan dragen en er samen moet gezocht worden naar antwoorden. Bovendien vaststellend dat de huidige structuren in de geestelijke gezondheidszorg niet aan de acute noden van deze tijd voldoen.
Deze knelpunten hebben ons aangezet op zoek te gaan naar mogelijke oplossingen.
Missie
We zoeken naar antwoorden op de stroom van crisissen en (levens)vragen, die zich momenteel voordoen door het ontwikkelen van een liefdevolle benadering o.a. gebaseerd op ervaringen met het Columbusproject .
Vaststellingen
In Vlaanderen krijgt één op vier mensen vroeg of laat af te rekenen met min of meer psychische problemen. Het aantal zelfmoorden neemt toe, zo zit België met drie zelfdodingen per dag in de top drie van Europa[1]. Het aantal mensen dat ontspoort, neemt onrustwekkend toe. Velen zijn op zoek naar een zinvol bestaan.[2]
De antwoorden die nu gegeven worden in de reguliere zorg zijn vaak verontrustend. Dikwijls heeft men geen antwoord op deze zingevingsvragen.
Bovendien voelt de reguliere zorg zich permanent overvraagd. Ellenlange wachtlijsten, van een maand tot een jaar tekenen zich af. In de welzijnssector worden er sluizen en poorten georganiseerd om in de gespecialiseerde zorg binnen te geraken. Met als gevolg een geïnstalleerde afhankelijkheid. We stellen verder vast dat:
- In de huidige psychisch- zorg, mensen hoofzakelijk een medicamenteuze benadering krijgen van levensvragen : in België ziet 46% van de personen met een ernstige aandoening een arts maar krijgt 25% enkel medicatie en 3,8% enkel therapie. De benadering van medicatie en therapie, die de norm zou moeten zijn, komt niet overeen met de realiteit.
- Met 19,1% is het gebruik van psychofarmaca opvallend hoog in vergelijking met andere landen. Wat betreft kalmeringsmiddelen en slaapmiddelen is er duidelijk sprake van overconsumptie. Antidepressiva, kalmeermiddelen, antipsychotica in gecombineerde vorm, zijn schering en inslag, toedienen van Rilatine vertienvoudigde de laatst 5 jaar (Sarah-beweging).
Wie in de residentiële psychiatrie opgenomen wordt, kan gemakkelijk na een bepaalde tijd een combinatie van een tiental medicijnen toegediend krijgen. - In de residentiële psychiatrie wordt de familie meestal niet betrokken bij de behandeling. De familie wordt nauwelijks geïnformeerd, ondersteund of gevraagd naar haar visie.
Heel vaak wordt de wet op de privacy onrechtmatig aangewend. Wanneer een meerderjarig familielid in de psychiatrie terecht komt, gaat ‘de deur’ voor de familie dicht. Op die manier raakt de persoon in kwestie nog meer vervreemd van zijn omgeving waardoor re-integratie in de thuissituatie, werk en school bemoeilijkt wordt. Ook in de kinder- en jeugdpsychiatrie vindt men het niet evident om de familie als een volwaardige partner in het zoekproces naar oplossingen te betrekken. - Het aantal gedwongen opnamen is met 42% gestegen tussen 1999 en 2008 en neemt onrustwekkende proporties aan.[3] Isolatie en fixatie zijn nu de meest voor de hand liggende antwoorden op een persoon die een psychotische crisis doormaakt. Daar zijn talloze voorbeelden van m.n. Brenda Froyen, Lieve Vandamme, onderzoeker universiteit, enz.[4]
Het gemak waarbij nu mensen opgesloten worden zonder een mogelijkheid van een ernstige juridische tegenspraak is een schandvlek op onze samenleving. Voor juridische ondersteuning ben je beter af in de gevangenis dan wanneer je gecolloqueerd wordt. Bij dringende collocatie beslissen 2 of hoogstens drie mensen over je vrijheid. - Het toekennen van een label aan jongeren en mensen met psychische problemen heeft de grens overschreden van het toelaatbare. Het risico is dat het label de bovenhand krijgt en hoofdzakelijk van daaruit wordt begeleid en niet meer vanuit de totaliteit van de menselijke persoon.[5]
Het gevolg van dit alles is: een grote afstandelijkheid en het uit handen nemen van zelfbeschikking, wordt structureel geïnstalleerd. In de eerste plaats voor de persoon, maar evenzeer voor de familie, met secundaire letsels en toegevoegde beschadiging als gevolg. De ergste pijn wordt veroorzaakt door het wegnemen van de zelfbeschikking.
- Nochtans zijn er andere wegen mogelijk om uit de toenemende impasse te geraken. 1.Er is een grondige mentaliteitswijziging nodig.
‘We kijken nog teveel met een negentiende eeuwse bril naar psychische ziekten en psychiatrische aandoeningen. We dienen meer te focussen op herstel.’ Voor de Nederlandsehoogleraar en psychiater Jim VAN OS ‘gaan we er nog teveel vanuit dat psychiatrische aandoeningen genetisch erfelijk en hopeloos zijn. In plaats van te zeggen tegen mensen je hebt een hersen ziekte, je bent verloren, je moet pillen slikken voor de rest van je leven. In plaats daarvan kunnen we ook zeggen: luister,je maakt een crisis door wij zullen je helpen om weer greep op je leven te krijgen.’
- Dit is de mentaliteitsverandering die je heel anders laat kijken naar crisis ,naar de mensen die deze crisis doormaken en hun omgeving. Dit is waar wij in de groep van Kortrijk willen voor gaan.
Wij geloven in een meer menselijke liefdevolle betrokkenheid, niet alleen bij mensen die worstelen met levensvragen, maar ook bij de mensen die losgeslagen zijn of zelfs in crisis verkeren.
Ons uitgangspunt: een liefdevolle betrokkenheid
Belangrijk is dat men in tijden van crisis en machteloosheid, direct en zeer nabij aanwezig is. Dat de familie en iedereen die er door geraakt wordt, onmiddellijk betrokken wordt en dat men samen op zoek gaat naar een aanpak van het probleem. Dit veronderstelt een dialoog in gelijkwaardigheid: dit wil zeggen luisteren naar elke vraag of elke suggestie ernstig nemen.
We houden rekening met de eigenheid van de persoon. We hebben respect voor en willen zijn of haar kwaliteiten ontwikkelen. We werken aan herstel van verbinding met de familie en de omringende wereld.
We beogen een andere aanpak van een crisissituatie:
- Een persoon in crisis mag niet alleen gelaten worden. We willen de crisis omarmen, aangrijpen als een kans tot verandering. We gaan op zoek wat de positieve intentie is van de verstoring. Een liefdevolle aanwezigheid (zo vlug mogelijk en zoveel als nodig) met warmte, rust en hartelijkheid is hier de meest adequate aanpak.
- Indien een opname noodzakelijk is, moet die kunnen gebeuren in een warme huiselijke sfeer. Naar de infrastructuur denken we aan een omgeving met een niet traditionele indeling van bed en kamer. Een actieve en open omgeving in de natuur die uitnodigt tot actie die helpt om zelf interactief te zijn. Met ruimtes die niet klinisch aanvoelen een fijne plek om te vertoeven.
- Psychofarmaca dienen liefst zo weinig en kort mogelijk toegediend te worden, zodat de persoon zelf leert omgaan met de emoties die aan de basis van een crisis kunnen liggen.
- Re-integratie in school of werk is uitermate belangrijk. Daarom worden ook deze instanties zo vlug mogelijk betrokken bij het zoekproces naar het herstel van de verbinding.
Voor een concrete uitwerking van onze uitgangspunten laten we ons inspireren door het Columbusproject. We verwijzen naar website Oranjehuis, het Columbusproject[6]. Het Columbus project startte 5 jaar geleden om de instroom in de bijzondere jeugdzorg te verminderen, door een directe en nabije aanwezigheid in tijden van crisis en machteloosheid. De instroom in de jeugdzorg werd bij 850 jongeren en hun context met 60% gereduceerd. We vinden ook hier dezelfde uitgangspunten:
- Een directe en zeer nabije omgang met ieder die geraakt wordt.
- Dialoog in gelijkwaardigheid.
- Samen op zoek gaan met degene die geraakt wordt met zijn of haar familie.
- Luisteren vanuit het hart.
- De taal is geïnspireerd door een visie die het leven ziet als een dynamische en energetische stroom waar we ‘ja’ tegen het leven zeggen.
- Een liefdevolle benadering staat centraal.
Deze benadering houdt volgende stappen in:
- Stap 1: Er zijn wanneer er een vraag komt naar ondersteuning. Vanuit een diepe betrokkenheid, proberen we rust en kalmte te brengen.
- Stap 2: Samen de zoektocht starten naar antwoorden, begint met te luisteren met een open hart naar de pijn en het verlangen van iedereen die geraakt is door het probleem. We laten ons raken door wat er gebracht wordt vanuit onze eigen kwetsbaarheid en nederige opstelling. We komen er niet als een expert die oplossingen op zak heeft.
- Stap 3: Emoties aan bod laten komen en bespreekbaar maken. Vanuit deze openheid de angst, chaos, ontgoocheling en eventueel woede bespreekbaar maken. De emoties geven de energie tot verandering. Formuleren van eigen verantwoordelijkheid, en inzet van iedereen die noodzakelijk is voor de aanpak van het probleem.
- Stap 4: Organiseren van familie cirkels. Samen zoeken wat ieders verantwoordelijkheid, opdracht en engagement kan zijn in deze soms moeilijke situatie. Ontwerpen van een concreet programma. Dit wordt opgevolgd door de familie onder externe begeleiding.
- Stap 5: Betrekken van externe bronnen. Al bestaande hulpverlening contacteren en aanspreken en afstemmen. Mogelijks de bredere familie betrekken.
- Stap 6: op zoek gaan naar psychologische ondersteuning. Hierbij is het belangrijk dat gestart wordt van het verlangen en de vraag van de persoon in kwestie.
- Stap 7: Medische ondersteuning. Betrekken van een huisarts en of psychiater is in een aantal gevallen wenselijk. Niet iedere psychiater is geschikt en bereid om in een dergelijk zoekproces te stappen. We zoeken een psychiater die in staat is om op basis van gelijkwaardigheid deel te nemen aan dit project. Soms zal een beperkte en goed gedoseerde medicatie bij stap 1 al aangewezen zijn.
- Stap 8: Bereikbaarheid en ondersteuningsmogelijkheden bieden na crisis en zelfs na het doorlopen van een eerste programma.
Bovenstaande aanpak willen we ook ontwikkelen voor jongeren en jongvolwassenen met een psychosociale vraagstelling. Er zijn reeds projecten lopend die opvallend gelijke uitgangspunten hebben en ondertussen al bewezen hebben dat bijvoorbeeld psychose op een heel andere manier kan aangepakt worden met een zeer bevredigend resultaat: bijv. Soteria (Nederland, Duitsland, Zwitserland) en Seikula in Lapland, Europa en de Verenigde Staten van Amerika. Dit is gebaseerd op de open dialoog en het gedachtengoed van ‘The Optimaal Healing Environment’.
Voorwaarden om dit proces te laten slagen: VISIE
- Het ontwikkelen van een visie die ‘JA’ zegt tegen het leven. Het leven is als een woelige storm die op ons afkomt. Dit aanvaarden en hier leren mee omgaan, vraagt een positieve ingesteldheid. Vermijden om een taal van het lijden te spreken, waarbij de oorzaak van lijden bij de anderen gelegd wordt en vooral gesproken wordt vanuit een slachtofferschap. We willen de taal van de liefde spreken, een taal die kansen en mogelijkheden biedt om te verbinden.[7]
- Een andere benadering van crisis. Een persoon in crisis mag niet alleen gelaten worden. Een liefdevolle aanwezigheid is hier van cruciaal belang. Daarmee bedoelen we in eerste instantie de rust behouden en niet handelen uit angst en beheersingsdrang.
- Eigen kwetsbaarheid als persoon en sector durven zien en er samen antwoorden voor zoeken. Werken aan vooroordelen en beeldvorming bij u zelf en de ander. We hebben mensen nodig die durven een diagnose en opname in vraag stellen en als deze nodig is, op zoek gaan naar een liefdevolle en betrokken omgeving. Die nadenken over eigen ethiek en waarden. Een ethiek waarbij wijsheid, spreken in waarheid, menselijkheid, een spirituele ingesteldheid die ons concreet bestaan overstijgt aan de basis ligt van dit alles. Het beoefenen en het zich eigen maken van de deugden zoals beschreven in de positieve psychologie en de eeuwen oude religiën zijn hier van groot belang.[8] . Alleen, getrainde medewerkers kunnen dit aan. Vorming van medewerkers en vrijwilligers in deze levenshouding is erg belangrijk.. …
Netwerkvorming
Bij dit proces is nood aan diverse netwerken:
- Een familiaal netwerk. Dit vraagt heel veel inspanning omdat de familie ook geraakt wordt door de pijn, en ontgoocheling.Het heropbouwen en herstellen van de familierelaties, waarbij de jongere of jongvolwassene betrokken is, vraagt een grote inzet en ervaring in het omgaan met breuken en stukgeslagen familiebanden.
- 2.1 Een maatschappelijk-sociaal netwerk i.f.v. werkgelegenheid, scholen, dit om de stigmatiserende, neerhalende beweging om te buigen. Er kan contact gezocht worden met werkgevers of instanties die werknemers met psychische problemen de kans geven om zo vlug mogelijk weer aan het werk te gaan. Ook met instanties die in scholen werken om problemen op relationeel en psychisch vlak aan te pakken, bv. Ligand.
2.2 Een professioneel netwerk waar vanuit een gedeelde visie samengewerkt wordt. We houden hier rekening met bestaande organisaties die willen meewerken (bvb. huisartsen, psychiaters, CGG, CAW, buddywerking, …).
Maar gaan ook op zoek naar alternatieve therapieën die het noodzakelijke verbindingsproces kunnen faciliteren. familie opstellingen: (cfr. Hellinger, Nagy) waar intergenerationele pijn aan het licht wordt gebracht, en hiermee gewerkt wordt. Sofrologie, psychologische en therapeutische begeleiding ouder kind weekends, Buitenbeeld vzw Stappen, de heerlijkheid van Heule, de Energiekliniek, Ann Michiels met Sensitief, ceremonies, danstherapie (Agape) GTB (gespecialiseerde trajectbepalings- en begeleidingsdienst) tewerkstelling voor personen met een arbeidsbeperking .enz..
- Het binnenbrengen van de existentiële, spirituele dimensie is voor mensen die worstelen met existentiële levensvragen zeer belangrijk. Openstaan voor de beleving en visie over het bestaan van het onzichtbare, in ontmoeting gaan met mensen die aan deze dimensie raken, zijn basishoudingen.
Personen/organisaties nodig om dergelijk project te realiseren
In ons zoeken naar structurele antwoorden zoeken we mensen die hier ervaring mee hebben. Psychiaters en huisartsen die zelf worstelen met hun werk en dit ook in vraag durven stellen en onze visie en manier van werken bijtreden, zouden zeker en vast een meerwaarde zijn.
Contact met de betrokken minister is nodig om enerzijds de nood aan te tonen die er bestaat met betrekking tot de psychiatrie en anderzijds mogelijke oplossingen voor te stellen.
Dit is een oproep om ons te groeperen en contact te leggen met mensen of organisaties die gelijkaardige knelpunten vaststellen i.vm mensen die worstelen met psychische problemen.
Hoopvol is dat we niet alleen met die vraagstelling en visie staan. Er is de oproep van Brenda Froyen waar we onze bekommernis in terug vinden. Er is de Sarabeweging (Gullegem) die zich terecht zeer kritisch opstelt t.a.v. de huidige psychiatrisch zorg en medicinale zorg. Zorgnet Vlaanderen die initiatief neemt i.v.m. wetswijziging van de beschermingsmaatregelen of collocaties en die ook de pijnpunten in de huidige(residentiele) psychiatrie wil aanpakken. Ook andere projecten die hierboven gesitueerd zijn, kunnen ons inspireren. We nemen contact op met deze projecten.
Voor het opstarten van een eigen project zullen we naast het informeren en het contacteren van groepen en mensen, in het Columbusproject starten met het bekijken in welke casussen een psychiatrische diagnostiek in de aanmelding voorkomt. Hierop proberen we door een toepassing van de uitgangspunten (cfr. hierboven) een opname in psychiatrie te voorkomen. We registreren onze aanpak en de resultaten ervan.
We plannen een studie voormiddag in februari 2015 waar we met onze visie en het initiatief naar buiten komen.
We verspreiden dit handvest en zoeken mensen of organisaties die dit handvest en de concretisering moreel en of op een meer concrete willen steunen.
Laat je lief de liefde zijn
Lieve Vandamme augustus '07
Contact adres [email protected] tel 0476340315. [email protected]0490566392
Werkten mee aan dit handvest en leden van de werkgroep. Werkten mee aan dit handvest en leden van de werkgroep.
Baert Hilde – Bourgeois Sabine – Casteleyn Joke – Christiaens Geert – Ghekiere Liese – Ghekiere Ward – Hanssens Lode – Hardy Felicitas – Michiels An – Pollentier Maureen – Vandamme Goedele – Vandamme Willy – Vandewiele Johan – Vanhouwaert Fieke – Verstaen Alexander – Windels Lieve – Wouters Jos – Wouters Lut
Lieve Vandamme uit het leven gestapt en auteur van’ Laat je lief de liefde zijn.’
Literatuurlijst
Mi Gerbert Bakx,’De strategie van het geluk.’ Witsand Uitgevers ,2011.a:
Mark van der Gaag,Tonnie Staring& Lucia Valmaggia’Hanboek Psychose.Theirie,diagnostiek en behandeling.’ Boom ,2012,375 pg.
Allen Frances ‘Terug naar normaal’ ‘Inside informatie over de epidemie van psychische stoornissen,DSM-5 Big Pharma en medicalisring van het dagelijks leven .’uitgeverij Nieuwezijds 2013.
Dirk Dewachter, ‘Borderline Times.
www.geestelijkgezondvlaanderen
Brenda Froyen ‘Kortsluiting in mijn hoofd. Over het beest dat psychose heet.’Manteau 2014
www.vzw-oranjehuis.be Columbusproject
Leijssen ;Leven vanuit liefde; Een pad naar existentieel welzijn.’ Lannoo 2013.
Sarahbeweging: www.sarahbeweging.be
Jim Van Os Nerlandse hoogleraar en psychiater.Voortrekker voor een veranderde mentaliteit in de psychiatrie
Lieve Vandamme Onuitgegeven gedichten over het leven en de liefde
Weekend Standaard zaterdag 30 augustus 2014
www.zorgnetvlaanderen.be
[1] www.geestelijkgezondvlaanderen.be
[2] Dirk Dewachter, ‘Borderline Times ‘,Paul Verhaegen en vele anderen
[3] Sarahbeweging: www.sarahbeweging.be
[4] Standaard Weekblad zaterdag 30 augustus 2014.Brenda Froyen ‘Kortsluiting in mijn hoofd.Over het beest dat psychose heet.‘Manteau 2014
[5] Allen Frances ‘Terug naar normaal’ ‘Inside informatie over de epidemie van psychische stoornissen,DSM-5 Big Pharma en medicalisring van het dagelijks leven .’uitgeverij Nieuwezijds 2013.Auteur van DSM neemt afstand van DSM 5 omwille van doorgeschoten labeling.
[6] www.vzw-oranjehuis.be Columbusproject
[7] Mia Leijssen ;Leven vanuit liefde; Een pad naar existentieel welzijn.’ Lannoo 2013.Gerbert Bakx,’De strategie van het geluk.’ Witsand Uitgevers ,2011.
[8] Mia Leijssen o.c.

